Kamuoyunun gündemine
durup dururken bir “Lozan” tartışması girdi… Lozan’ı tartışabilmek için Sevr’i,
Sevr’in hükümlerini bilmek gerekir. Sevr’in hükümlerini bilmeden yapılacak
değerlendirme, demagojiden öteye geçemez…
Sevr, en çok arazi dağılımı yönü ile bilinir. Sevr’in pek
tartışılmayan ekonomik ve hukuki şartları da çok vahimdir. Türk, Anadolu’da
kendisine bırakılan coğrafyada bir sömürge gibi yaşamaya mahkûm edilmek istenmiştir.
Bu yazıda, Sevr
Anlaşmasının Telgraf ve Telefon tesislerine ilişkin hükümlerini aktarmakla
yetineceğiz…
Osmanlı
İmparatorluğu, I. Dünya Savaşında mağlup olunca Mondros Ateşkes Anlaşmasını
imzalamak zorunda kalır. Mondros Ateşkes Anlaşması’nın 12. maddesindeki şu
hükümle, haberleşmesinin denetimini Müttefik devletlere devreder; “Madde 12. — Hükümet muhaberatı müstesna
olmak üzere telsiz ve telgraf ve kabloların itilaf memurları tarafından
murakabe edilir.”
Mondros Ateşkes Anlaşmasından sonra
imzalanan, Türk Milleti için bir esaret belgesi niteliğinde olan, SEVR ANLAŞMASI’nda da , telgraf ve telefon
altyapısı ve haberleşme konularında, çok ağır, aşağılayıcı, kabulü imkansız
maddeler vardır.[1]
MADDE 190.
178. Maddede öngörülen bölgenin (Yunanlılara
verilmesi öngörülen, Trakya Bölgesi ile Marmara ve Ege Bölgelerinin büyük
bölümü) telsiz telgraf istasyonları, işbu Anlaşma yürürlüğe girer girmez,
Başlıca Müttefik Devletlere teslim edilecektir. Yunanistan ve Türkiye, sözü
edilen bölgede hiçbir telsiz telgraf istasyonu kuramayacaklardır.
MADDE 270.
İşbu
Anlaşma yürürlüğe girer girmez, Türkiye’nin, bu Maddedeki özel hükümleri yerine
getirmesi koşuluyla, Bağıtlı Yüksek Taraflar, aşağıda sayılan sözleşmeleri ve
düzenlemeleri, kendilerini ilgilendirdiği ölçüde, yeniden uygulayacaklardır:
Posta Sözleşmeleri
………
Telgraf Sözleşmeleri
10-22
Temmuz 1875’de Saint-Petersbourg’da imzalanan Uluslararası Telgraf
Sozleşmeleri; 11 Haziran 1908 tarihli Lizbon Uluslararası Telgraf Konferansında
kararlaştırılan Yönetmelikler ve Tarifeler. Türkiye; yeni Devletlerin taraf
oldukları yada katılacakları Evrensel Posta Birliği’ne ve Uluslararası Telgraf
Birliği’ne ilişkin Sözleşmelerde ve Anlaşmalarda öngörülen özel anlaşmaların bu
yeni Devletlerle yapılmasını kabul etmeye yükümlüdür.
ALT-KESİM II.
TELGRAFLAR VE TELEFONLAR.
MADDE 364.
Müttefik Devletlerden herhangi birinin isteği
üzerine, Türkiye, Osmanlı topraklarından geçen başlıca telgraf yada telefon
hatlarının yapımı ve bakımı için gereken kolaylıkları göstermeyi yükümlenir.
Söz konusu kolaylıklar arasında, Müttefik
Devletlerden birinin göstereceği her hangi bir
Telgraf yada telefon ortaklığına şu hakların tanınması
da bulunacaktır:
1. Osmanlı toprakları üzerinde demiryolları
yada başka ulaşım yolları boyunca yeni telgraf
yada telefon direkleri ve telleri hatlarının
kurulması;
2. Sözü edilen telgraf ya da telefon
direkleri ve telleri hatlarıyla, mevcut direklere bağlanmış tellere her an
yaklaşabilmek ve bunları iyi işler durum da tutmak için gereken önlemleri
almak;
3. Sözü edilen telgraf ya da telefon hatlarının
kullanılmasında kendi görevlilerinin hizmetinden yararlanmak.
Sözü edilen hatların kuruluşuyla, özellikle
özel kişilere ödün yada tazminat verilmesiyle ilgili bütün sorunlar, Osmanlı
Hükümetinin kendisinin kurmuş olduğu bir telgraf yada telefon hattı konusundaki
aynı koşullar içinde çözüme bağlanacaktır.
MADDE 365.
Varolan sözleşmelerdeki karşıt hükümlere
bakılmaksızın, Türkiye, sınırdaş olsun yada olmasın, Müttefik Devletlerden
herhangi birinden gelen yada oraya giden telgraf yazışmalarına ve telefon
görüşmelerine, uluslararası transite en elverişli hatlar üzerinden ve
yürürlükteki tarifeler uyarınca, transit özgürlüğü tanımayı yükümlenir. Bu
yazışmalar ve görüşmeler gereksiz hiçbir gecikmeye ve engellemeye
uğratılmayacaktır; bu yazışmalar ve görüşmeler, Türkiye’de kolaylıklar ve
özellikle bağlantıların hızı bakımından ulusal işlemden yararlanacaktır. Hiçbir
ödeme, kolaylık yada kısıtlama, ne doğrudan doğruya ne de dolaylı olarak,
gönderenin yada alıcının uyrukluğu yüzünden etkilenmeyecektir.
ALT-KESİM III.
DENİZALTI KABLOLARI.
MADDE 366.
Türkiye;
İstanbul – Köstence kablosunun
İstanbul’da karaya bağlanması haklarını
Müttefik Devletlerce gösterilecek yönetime
yada ortaklığa aktarmayı kabul eder.
MADDE 367.
Türkiye, Cidde-Suakin ve Kıbrıs-Lazkiye kablolarının tümü yada bir
bolumu
üzerindeki bütün haklarından, yetkilerinden
ve her ceşit ayrıcalıklarından, gerek kendi adına gerek uyrukları adına,
Başlıca Müttefik Devletler yararına vazgeçer.
Bir önceki fıkra gereğince aktarılan kablolar
yada kablo kesimleri özel mülkiyette iseler,
bunların ilk mal oldukları para tutarından
amortisman için pay düşüldükten sonra hesaplanacak değer Türkiye’nin alacağına
kaydedilecektir.
ALT-KESİM IV.
BİRTAKIM YÜRÜTME ÖNLEMLERİNE İLİŞKİN
HÜKÜMLER.
MADDE 368.
Türkiye, taşıma konularında Müttefik
Devletler adına davranan bir makamın:
1. işbu Anlaşmanın yürütülmesi çerçevesinde
yapılan asker taşınması ile, orduların kullanacağı araçlar ve gereçler, cephane
ve yiyecek taşınması;
2. geçici olarak da, kimi bölgelere ikmal
maddelerinin taşınması, taşıt işlerinin olağan koşullara olabildiğince çabuk
dönebilmesi ve posta ve telgraf hizmetlerinin örgütlenmesi için, kendisine
vereceği yönergeleri [talimatı] yerine getirecektir.
Ayrıca;
195. maddede Uçaklarda Kullanılan Telgraf,
Fotoğraf ve Sinema aygıtlarına, 201. Maddede de Deniz kuvvetlerindeki Telgraf
aygıtlarına ait tüm bilgileri müttefiklere devredeceğini öngörülmektedir.
Bu hükümler, çok
ağırdır, kabulü imkansızdır. Türk Milleti bu anlaşmayı tarihin çöplüğüne atmak
için, İstiklal Savaşı vermiştir.
İstiklal
Savaşından sonra İmzalanan Lozan Anlaşması’nda Telgraf ve Telefon haberleşmesi
ile ilgili üç madde bulunmaktadır; 99, 100 ve 110. Maddeler. 99 ve 100 maddelerde
Haberleşmeye ilişkin Uluslar arası sözleşmelere tarafların uyacakları taahhüt edilmiştir.
110. maddede ise Romanya ve Türkiye’nin, Köstence - İstanbul kablosunun işletme
koşullarını hakça saptamak üzere, aralarında anlaşmalarını, anlaşma olmazsa,
sorunun hakem yolu ile çözümlenmesini öngörmektedir.
Özetle;
Lozan Anlaşması’nda Sevr Anlaşmasındaki Telekomünikasyon alanındaki olumsuz
dayatmaların hiçbiri yer almamıştır…
[1]
Nihat ERİM (1953) Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri. Cilt:I
(Osmanlı İmparatorluğu Andlaşmaları) /. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk
Fakültesi, 525-691 ss.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder