POSTA VE TELEKOMÜNİKASYON TARİHİNDE İLKLER

Kişisel notlarımdan, Posta ve Telekomünikasyon tarihindeki tespit edebildiğim  ilkleri aşağıda sıraladım. Bu düzenlenmeye, kontrola ve ilaveye muhtaç bir taslak çalışmadır. Eksikler için özür diliyor ve okuyucuların katkı ve desteklerini bekliyorum…

Cumhuriyet döneminde ilk meslek okulu: Türk Posta Tarihinde 1944 yılında kurulan PTT Meslek Okulu da büyük önem taşır. Bu okul lise derecesinde eğitim veren üç sınıflı ve yatılı bir okuldur. Okulun ilk Müdürü İzmit ortaokul müdürlüğünden naklen 6000 kuruş maaşla gelen, Darüşşafaka ve Telgraf Mekteb-i Alisi’nin idare kısmından mezun Mehmet Halid Gürol’dur. Büyük umutlarla kurulmuş olan, bu okulun eğitim süreci uzun soluklu olmamış, 1953  yılında tasarruf (?) sebebiyle kapatılmıştır.

Cumhuriyet döneminde Telekomünikasyonla ilgili ilk yasal düzenleme: 04.Şubat.1926 Tarih ve 406 Sayılı Telefon Kanunu.

INMARSAT Deniz Uydu Sistemi ve TURPAK (Akıllı Şebeke) 1989 yılında hizmete verildi

İlk Ayyıldız motifli pul: Türk bayrağını ve Türk devletini temsil eden ay yıldız motifli pullar ilk defa 1865 yılında basılmıştır.

İlk Büyük Yolsuzluk: Posta Telgraf Nâzırı İzzet Efendi’nin de adının karıştığı ihale yolsuzluğudur. 1304 Hicri. Geniş Bilgi için http://fazlikoksal.blogspot.com.tr/2015/10/ptt-tarihinin-ilk-buyuk-yolsuzlugu.html

İlk Çağrı Cihazı:kendisine gönderilen yazılı mesajları görüntüleyen ve mesaj aldığında bipleyen sadece alıcı özelliği olan çağrı cihazı ile ülkemizin üç büyük kenti 23 Ekim 1986 günü tanıştı.

İlk e-telgraf uygulaması: PTT Telefon vasıtası ile verilen kayıtların internet üzerinden alınabilmesini sağlamak ve kurum içindeki telgraf haberleşmesini de internet üzerine taşıyarak telgraf birimindeki yoğunluğun giderilmesi amacıyla 05.06.2006 tarihinde pilot olarak seçilen illerde başlayan uygulama 26.03.2007 tarihinden itibaren yurt genelinde uygulamaya başlanmıştır.

İlk faks uygulaması (Ankara, İstanbul, İzmir ve Adana illeri arasında) 28 Haziran 1984

İlk Kabartmalı Pul: 1968 yılında basıldı. PTT Tarafından Ajans Türk’e bastırılan bu pullar yalnız Türkiye’nin değil dünyanın ilk kabartmalı pullarıdır.  Türk çinileri desen olarak kullanılmıştır.

İlk Kablo Tv abonelerini hizmete verilişi  (Ankara, Çankaya)  Aralık 1988

İlk kadın gişe memurları: PTT Nazırı Oskan Efendi, yabancı ülkelerin postahanelerinde olduğu gibi Osmanlı postahanelerinde de kadın memurların çalışmalarını sağlamak amacıyla, 13 Haziran1330 (26.06.1914) tarihinde iki müslüman kadın memuru, pul satış görevlisi olarak İstanbul Postahanesi’ne atamıştır. Bunlardan birisi Feride Yaver hanımdır.

İlk Kadın Posta Dağıtıcıları: PTT’nin 1982 yılında açtığı sınavı kazanan Melekper Kılıç, Belgin Ege, Aynur Akgül, Berrin Toygarlar, Serpil Güzel, Neşe Erakman, Kemale Hepkorucu ilk kadın posta dağıtıcıları oldular.

İlk Kartpostal: 1874 yılında kullanıldı.

İlk kişisel pul uygulaması: Tüzel kişilerin; kuruluş yıl dönümünü kutlamak, belli bir olayı anmak, ticari bir ürünün tanıtımını yapmak vb. etkinlikler için veya gerçek kişilerin özel günleri amacıyla PTT de “kişisel pul uygulamasına 25.10.2005 tarihinde başlanmıştır.

İlk Manuel Teleks Santralı: 1951 yılında kuruldu.

İlk milletlerarası otomatik görüşme: 1979 yılında  İstanbul’da milletlerarası otomatik telefon santralı kurulmasıyla, milletlerarası otomatik işletmeye geçildi.

İlk NMT: 23 Ekim 1986 günü ilk olarak Ankara ve İstanbul’da faaliyete geçen NMT sistemi başlangıçta yalnızca araçlarda kullanıldığı için ülkemizde “araç telefonu” olarak bilindi. İlk çıktığı yıllarda bir ayrıcalık sembolü gibiydi

İlk otomatik teleks santralı: Kasım 1973

İlk özelleştirme (mülk satışı: 1958 yılında Cahit Akyar PTT Genel Müdürü iken, personelin ikramiyeleri ödenemez. Bütçe-den de gerekli aktarma yapılamadığı için PTT Genel Müdürlüğü, Ankara’da telsiz vericileri bulunduğu için Telsizler diye bilinen ve PTT’ye ait olan araziyi Emlak Kredi Bankasına dev-rederek, PTT personelinin ikramiyeleri için gerekli olan meblağ temin edilir.

İlk Portreli Pul: 1914 yılında çıkarılan ilk portreli pulda V.Mehmet’in (Mehmet Reşat) portresi bulunuyordu.

İlk Posta Telgraf Mektebi: 4 Ocak 1872 tarihli irade ile Fünûn-ı Telgrafiye Mektebi,  Posta ve Telgraf Mektebi adını almıştır. Bu okulun açılma gerekçesi, Dersaadet ve Beyoğlu telgraflarındaki şakirtlerin muhabere işlerini hakkıyla yapmalarına karşın memuriyetin gerektirdiği telgraf fenni, muamelat, usul-u defteri ve muhasebe gibi konularda pek bilgi sahibi olmamalarıdır.

İlk Pul Basımevi: 1940 yılında kurulan Güzel Sanatlar Matbaasıdır.

İlk Radyo Deneme Yayını: 1927 yılında PTT çalışanlarınca yapılan 5’er kilovat gücündeki vericilerden yararlanılarak gerçekleştirildi.

İlk resimli Posta Pulu:  Edirne’nin düşmandan kurtuluşu adına 1913 yılında çıkarılan, üzerinde Selimiye Camisinin resimleri bulunan pullardır. Londra’da bastırılmıştır.

İlk Sayısallaşma: 1984 yılında ilk sayısal (dijital) telefon santralı, 1985 yılında da ilk dijital transmisyon sistemleri işletmeye verilmiştir.

İlk Şehirlerarası Otomatik Görüşmeye Başlayan Köy: 1984’te kırsal radyo-telefon sistemi yardımıyla Trabzon’un Karlık köyünde gerçekleştirilmiştir.

İlk Telefon Hattı: Posta ve Telgraf Nezareti, Soğukçeşme’deki Nezaret Dairesi’yle, Yeni Cami’deki ahşap postahane binası arasına, tek telli bir telefon hattı çekildi. Ülkemizin kullandığı ilk telefon hattı bu hattır.

İlk Telefon Santralı: İstanbul’da 1911 yılında kuruldu

İlk Telgraf Fabrikası. Ülkemizde telgraf makineleri ve telgraflarla ilgili bir kısım makinenin üretimini hedefleyen ve önce basit de olsa, yurt ihtiyacını karşılamaya çalışan Telgraf Fabrikasının kurulması, Telgraf Müdürü Fevzi Bey'in gayretleriyle Mayıs 1869'da şimdiki Adli Tıp binasının yerinde bulunan ve “terzihane” adı verilen ahşap binada mümkün olmuştu.

İlk Telgraf Mektebi: Fünun-u Telgrafiye Mektebi  2 Ocak 1861 (H. 19 C. 1277) tarihli bir nizâmnâme ile açılması kabul edilen okul,  Soğukçeşme’de öğretime başladı . Okulun ismi Nizâmnâme’de  Fünûn-ı Telgrafiye Mektebi (1861) diye geçse de bazı ikinci elden kaynaklar okuldan  “Telgraf Memur Mülâzimi Mektebi” adıyla söz etmektedir. Bu okul, dönemin telgraf müdürü olan Feyzi  Bey’in önemli bir icraatıdır.

İlk Telgraf Memurları: Başlangıçta telgraflar, Fransız ve İtalyan memurlar tarafından Latin harfleri ile Fransızca olarak gönderiliyordu. Daha işin başında yabancı uzmanlarla yapılan mukavelelere Osmanlı telgraf memurları yetiştirilmesi ile ilgili hükümler konulmuştu . Bu yabancı memurların yanında görevlendirilen ilk Osmanlı muhabere memurlarının kaynağı da Tercüme Odası idi.  İlk muhabere memurlarından Voliç ve Feyzi Efendiler Tercüme Odası kâtiplerindendir. Türkçe haberleşmenin mucidi Mustafa Efendi de Tıbbiyenin son sınıfından Tercüme Odasına girmiştir.

İlk Telgraf Nazırı: Billuri Mehmet Efendi’dir. 29.03.1855 tarihinde bu göreve gelmiş 1860 tarihine kadar bu görevde kalmıştır.

İlk veri (data) transferi: 01.01.1974

İlk Yurtdışı Hava Postası: 1926 yılında ilk kez, ülkemizle yabancı ülkeler arasında i􀃻lemek amacı ile hava postaları hizmetine ba􀃻lanmı􀃻tır. Aynı yıl Air France ve Aero Espresso Italiana ile, 1930 yılındada Lufthansa Şirketleri ile antlaşmalar yapılmıştır.

İlk Yurtiçi Hava Postası: iç hatlarda uçakla posta dağıtımı ilk kez 1934 yılında yapılmaya başlanmıştır.

Orduda ilk muhabere birliği; 1882 yılından 1908 yılı meşrutiyet devrine kadar yedi ordunun her birinde “Telgraf-ı Askeri Bölüğü” kurulmuştu. Ancak bu bölüklerin teknik araç ve gereçleri eksikti. Bu sebeple ordunun her sınıfında yeniden teşkilatlandırma çalışmalarına girişen Meşrutiyet idarecileri muhabere sınıfının ihtiyacı olan teknik araç ve gereçleri Almanya’dan satın almak suretiyle modern bir muhabere sınıfı meydana getirmeye çalışmışlardı. Ayrıca 1910 yılından itibaren bölüklerin adı da yalnız “Telgraf Bölüğü” olmuştu. Almanya’dan satın alınan malzemeler arasında telefonun da yer almasıyla birlikte telefon ilk kez 1910 yılında orduya girmiştir. Her bölüğün 1’nci ve 2’nci takımları telgraf ve telefonla donatılmıştı. (6 telgraf, 12 telefon ve 21 km kablo)

Osmanlıda ilk şehirlerarası telefon hattı: Osmanlı İmparatorluğu dahilinde ilk kez Mekke ile Cidde arasında şehirlerarası telefon konuşmaları yapılmıştır. Bu iki kent arasında bulunan iki telgraf telinden birisi telefon konuşmalarına ayrılmıştır.

PTT 1990 Yılında, Telekomünikasyon tarihine de önemli katkısı olan bir kültür olayına imza atarak, telgrafçılarımızın İzmir’in işgalinden başlayarak, Kurtuluş Savaşımızın sonuna kadar verdikleri tarihî hizmeti anlatan “Milli Mücadelede Türk Telgrafçıları” isimli filmi bir ajansa yaptırmıştır.

Resmi Gazetede yayınlanan İlk Telgraf Mevzuatı: 1860 (R.1276) tarihli Takvim-i Vekayi’de (Defa 582) yayımlanan Telgraf Nizâmnâmesi’dir.

Şehirlerarası İlk fiber optik kablo, Ankara-Konya arasında döşenmeye başlanması 10 Nisan 1985

Şehirlerarası ve milletlerarasına açık ankesörlü umumi telefonlar kurulmaya başlanması Mart 1982

TBMM PTT İdaresinin İlk Bastırdığı Posta Pulu: Bekir Vefa Bey 1922’de İtalya’ya gitmiş Cenova da pul bastırmıştır. Bu pullardan bir bölümü Bozkurt temalı pullardır.

Telgraf ve Telefonda İlk Tekel İhlalleri: Telgraf ve Telefon devlet tekelinde olmasına , özel sektörün ancak izinle bu hizmeti verebilmesine karşılık Hicri 1304’den itibaren tekel ihlalleri gerçekleşmiştir. İhlallerle mücadele için bazı istasyon ve dairelerde izinsiz olarak kullanılan telefonlar sökülmüş  Edirne’deki Bulgar Mektebi için Prag’dan gönderilen telefon ve telgraf makineleri müsadere edilmiş,  İstanbul’a kaçak getirilen üç sandık elektrik edevatı ile iki sandık telefona el konulmuş, Büyükada’da ahalinin ikametgahları arasında telefon vs. elektrik makineleriyle haberleşmelerinin engellenmiş,  Kudüs’te Almanya tebaasından Banker Mahil ve oğullarının sahip oldukları banka ve Kudüs dışındaki değirmenleri arasına çektikleri telefon hattı toplanmış,  İzmir’de mağazası ile fabrikası arasında telefon hattı kuran Fransalı Retakot’un hattı kaldırılmıştır. 

Telgraf ve Telefonla ilgili ilk kanun: 23 Şubat 1328 tarihinde kabul edilip, 1 Mart 1328 gün ve 1400 Sayılı Takvimi Vekayi’de yayınlanarak yürürlüğe giren “Teati-i Muhaberata Hadim Hususi Elektrik Hututu Hakkında Kanun-ı Muvakkat” 27.01.2000 tarih ve 4502 Sayılı Kanunun 23. Maddesiyle yürürlükte kalmıştır. Adı “Kanun-ı Muvakkat” (Geçici Kanun) olmasına rağmen 88 yıl yürürlükte kalan, 19. yüzyılın çok geri teknolojisi esas alınarak hazırlanan bu kanun-ı muvakkatın bu kadar süre uygulanabilmesi, ne kadar dikkatli ve özenli hazırlandığının göstergesidir.

TURMEOS-1 (Türkiye Marmara Ege Optik Sistemi) ve TURCYOS (Türkiye-Kuzey Kıbrıs Denizaltı Fiber Optik Kablosu) 1994 yılında hizmete verildi.

Türk Telekomünikasyon A.Ş.  24 Nisan 1995 tarihinde kuruldu.

Türkiye Cumhuriyetinin İlk PTT Genel Müdürü: Mehmet Fahri ŞUNDUR’dur. 11.08.1923-04.02.1934 tarihleri arasında bu görevi yürütmüştür.

Türkiye GSM teknolojisiyle 23 Şubat 1994 tarihinde tanıştı. GSM ilk kez Ankara, İstanbul ve İzmir’deki abonelerine hizmet vermeye başladı.

Türkiye’nin ilk sayısal telefon santralının, Ankara Kavaklıdere’de hizmete verilişi 18 Aralık 1984

Türkiye’nin ilk uydusu TÜRKSAT 1-B 11 Ağustos 1994 tarihinde uzaya fırlatıldı.

Türkiyede ve Avrupa’da ilk olarak uydu sistemi üzerinden video konferans görüşmesi 4 Mart 1987 tarihinde gerçekleşti.